Hipoglikemia (obniżenie stężenia glukozy we krwi poniżej 55 mg/dl (3,0 mmol/l)) jest jednym z najpoważniejszych powikłań cukrzycy. Nierozpoznana i niewłaściwie leczona może doprowadzić do utraty przytomności (śpiączki hipoglikemicznej), drgawek, udaru, zawału mięśnia sercowego a nawet zgonu.

Każdy z nas, po dłuższej przerwie w jedzeniu, odczuwał głód, ssanie w żołądku, nudności, bóle głowy, osłabienie czy drżenia rąk. U zdrowych osób obecne są mechanizmy obronne, które sygnalizują obniżanie się poziomu glukozy we krwi (odczuwamy wtedy przymus zjedzenia np. czegoś słodkiego) i przeciwdziałają mu (wyrzut hormonów stresowych: kortyzolu, adrenaliny). U osób z wieloletnią nieuregulowaną cukrzycą nie dość, że zaburzone są mechanizmy obronne, to może istnieć tzw. NIEŚWIADOMOŚĆ HIPOGLIKEMII.

Chory długo nie odczuwa objawów spadku poziomu glukozy - nie ostrzegają go żadne objawy zwiastunowe i gdy dochodzi do poziomu 20-30 mg% glukozy, traci świadomość. Taka sytuacja może być niebezpieczna dla niego, jak i dla otoczenia, np. gdy prowadzi samochód lub pracuje na wysokości. Dlatego też praca w niektórych zawodach jest przeciwwskazana u osób chorujących na cukrzycę z dużym ryzykiem hipoglikemii.

Większość chorych odczuwa różne objawy zwiastunowe przy innym poziomie glikemii. Nawet szybki spadek glikemii (np. z 500 mg% do 100mg%) może dawać objawy hipoglikemii. Warto indywidualnie zgłębić ten temat i nauczyć swoich bliskich odpowiedniego postepowania.

Objawy hipoglikemii:

• pocenie się, uczucie głodu, uczucie słabości, kołatanie serca, niepokój, zaburzenia widzenia,
• drżenie rąk, bóle głowy.

Postępowanie przy objawach hipoglikemii u przytomnej osoby:

1. W zależności od stopnia hipoglikemii doustne podanie 10–20 g glukozy (tabletki zawierające glukozę, żele) lub napoju słodzonego. BŁĘDEM JEST: spożywanie w takiej sytuacji czekoladki, krówki, ciasteczka - nim glukoza z takiego posiłku się wchłonie, może dojść do pogłębienia niedocukrzenia z zaburzeniami świadomości włącznie.
2. 10–20 g glukozy powoduje krótkotrwały wzrost glikemii po około 10–20 minutach. Aby uniknąć wystąpienia ponownego incydentu hipoglikemii, należy spożyć węglowodany złożone, a pomiar glikemii powtórzyć po 60 minutach.
3. Monitorować glikemię.

Postępowanie przy objawach hipoglikemii u nieprzytomnej osoby lub u osoby mającej zaburzenia świadomości i niemogącej połykać:

UWAGA! NIE WOLNO OSOBIE NIEPRZYTOMNEJ PODAWAĆ PŁYNÓW CZY JEDZENIA – MOŻE DOJŚĆ DO ZADŁAWIENIA!

1. Wezwij zespół Pogotowia Ratunkowego, a następnie ułóż chorego w pozycji bocznej ustalonej i odchyl głowę tak, aby mogła swobodnie oddychać.
2. Jeśli chory jest zaopatrzony w glukagen i ktoś z otoczenia jest przeszkolony w jego podawaniu, należy podać domięśniowo lub podskórnie 1 mg glukagonu (0,5 mg u dzieci poniżej 6. roku życia). W przypadku konieczności podania glukagonu chorym na cukrzycę typu 2, a także osobom po spożyciu alkoholu, niezbędna jest hospitalizacja.
3. Jeśli istnieje taka możliwość, należy podać dożylnie 20-procentowy roztwór glukozy (0,2 g glukozy/kg mc.), a następnie wlew 10-procentowego roztworu glukozy.
4. Po uzyskaniu przytomności należy podać choremu doustne węglowodany, do chwili całkowitego ustąpienia ryzyka nawrotu incydentu hipoglikemii.
5. U osób chorych na cukrzycę typu 2, leczonych insuliną i pochodnymi sulfonylomocznika, mogą wystąpić przedłużające się epizody hipoglikemii, które czasami wymagają długotrwałego wlewu roztworu glukozy.

Każdy epizod niedocukrzenia powinien być przez chorego przeanalizowany. Ustalenie jego przyczyny, samemu lub z pomocą diabetologa, może w przyszłości zapobiec wystąpieniu kolejnych niedocukrzeń.

Najczęstsze przyczyny hipoglikemii to:

• błędy dietetyczne (błędy w odżywianiu, zbyt mały posiłek, zbyt długa przerwa między posiłkami);
• nadmiar insuliny lub leków doustnych (zbyt duża dawka w stosunku do aktualnych potrzeb);
• za duży wysiłek fizyczny (zmiana aktywności fizycznej);
• spożycie alkoholu (szczególnie w połączeniu z lekami, bez posiłku);
• nieregularne przyjmowanie doustnych leków hipoglikemizujących;
• infekcje (szczególnie z biegunką).

Każdy chory z cukrzycą powinien być przygotowany na ewentualność niedocukrzenia:

1. Przewiduj i przed dłuższym wysiłkiem (spacer, zakupy itp.) zjedz dodatkową porcję węglowodanów (np. owoc – przekąskę), oczywiście jeśli nie masz permanentnych wysokich poziomów glikemii.
2. Jeśli wysiłek jest niespodziewany lub przerwa między posiłkami wydłuża się, zaopatrz się w słodki napój (nie napoje typu LIGHT, które nie mają glukozy) lub specjalne saszetki z glukozą. Błędem jest „ratowanie się czekoladką, ciasteczkiem czy krówką – nim glukoza z tych słodkości wchłonie się, może dojść do pogłębienia niedocukrzenia i utraty świadomości.
3. Dobrze jest zaopatrzyć się w identyfikator osoby chorej na cukrzycę – ostatnio dostępne są w postaci różnokolorowych, gumowych bransoletek. Jest wtedy większa szansa, że nie zostaniemy potraktowani, jak osoba upojona alkoholem - a takie pomyłki się zdarzają!
4. Aktywnie lecz schorzenia dodatkowe, szczególnie te, którym towarzyszą  biegunka i wymioty.
5. Nie podawaj insuliny szybkodziałającej w uda czy pośladki przed planowanym marszem – insulina szybciej się wchłonie, powodując hipoglikemię.

Autor: lek. med. Bartosz Bednarkiewicz

Specjalista chorób wewnętrznych i diabetologii

w przychodni Lekarz Domowy przy ul. Zgorzeleckiej 12 w Bolesławcu