Startuje projekt EPISTOP – największy w medycynie projekt naukowo-badawczy zainicjowany i koordynowany przez polski ośrodek naukowy – Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”. Badanie EPISTOP jest szansą na nowe podejście terapeutyczne do padaczki.

Mimo ogromnego postępu medycyny i wprowadzenia wielu leków przeciwpadaczkowych, nadal u co najmniej 1/3 pacjentów z padaczką nie udaje się uzyskać ustąpienia napadów. Poza tym nieskutecznie leczona padaczka, szczególnie u małych dzieci, niekorzystnie wpływa na rozwój mózgu i niestety dość często powoduje upośledzenie umysłowe – mówi prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, kierownik Kliniki Neurologii, Epileptologii i Rehabilitacji Pediatrycznej IPCZD, Koordynator projektu EPISTOP. – Celem projektu EPISTOP jest próba wyjaśnienia mechanizmów rozwoju padaczki oraz zrozumienie, jak wczesne leczenie może wpływać na epileptogenezę. Dążymy także do odnalezienia klinicznie przydatnych markerów pozwalających na wczesne rozpoznanie choroby. W dłuższej perspektywie przyczyni się to do poprawy jakości opieki nad osobami z padaczką.

EPISTOP to największy w medycynie projekt koordynowany przez polski ośrodek z dofinansowaniem z Unii Europejskiej w wysokości 10 mln Euro. Głównym koordynatorem projektu jest Klinika Neurologii, Epileptologii i Rehabilitacji Pediatrycznej Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”. Łącznie uczestniczy w nim 9 ośrodków klinicznych z Europy i 5 laboratoriów naukowych z Europy i USA. Polskim partnerem przedsięwzięcia jest także Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.

Zastosowanie najnowszych technologii biologii molekularnej, którymi dysponują prestiżowe laboratoria biorące udział w badaniu ma na celu zidentyfikowanie genów i białek odgrywających kluczową rolę w rozwoju padaczki i powstawaniu jej lekooporności. Może to posłużyć w przyszłości odkryciu nowych celowanych leków przeciwko padaczce.

Te szczegółowe, seryjne badania poświęcone wczesnemu rozwojowi padaczki są badaniami bezprecedensowymi – mówi prof. David J. Kwiatkowski (MD, PhD) z Wydziału Medycyny Translacyjnej Brigham And Women's Hospital, Lider części projektu EPISTOP poświęconej analizie biomarkerów molekularnych. - Zapewnią one ogromną ilość danych, zarówno na temat normalnego rozwoju dziecka, jak i biomarkerów wczesnego rozwoju padaczki, nie tylko u niemowląt ze stwardnieniem guzowatym, ale także w innych rodzajach padaczki.

W Instytucie „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka, w Klinice Neurologii i Epileptologii pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Sergiusza Jóźwiaka od lat prowadzone są badania nad padaczką wczesnodziecięcą. Jedną z jej częstszych przyczyn jest genetyczna choroba – stwardnienie guzowate. W tej właśnie chorobie istnieje unikalna możliwość śledzenia padaczki przed wystąpieniem napadów padaczkowych, gdyż chorobę można rozpoznać zaraz po urodzeniu dziecka (lub nawet prenatalnie na podstawie obecności guzów serca), a napady padaczkowe występują typowo około 3-6 miesiąca życia. Niezwykle istotne jest także to, że przynajmniej niektóre mechanizmy rozwoju padaczki w stwardnieniu guzowatym wydają się być uniwersalne i tłumaczyć powstawanie napadów nie tylko w tej chorobie, ale w wielu innych rodzajach padaczki.

 

Obecnie wiadomo, że napady padaczkowe to końcowy efekt długotrwałego procesu zwanego epileptogenezą, który obejmuje zmiany molekularne i strukturalne mózgu prowadzące do padaczki. W modelach zwierzęcych czasami udaje się śledzić ten proces. Podejmowane są również próby wpływania na jego przebieg, ale u ludzi dotychczas takie badania nie były możliwe. Ma to istotne znaczenie między innymi dlatego, iż modele zwierzęce nie odzwierciedlają dostatecznie takiej padaczki, jaka dotyka ludzi.

 

W Klinice Neurologii i Epileptologii IPCZD kilka lat temu została podjęta próba wpływania na epileptogenezę poprzez leczenie padaczki zanim wystąpią napady kliniczne, ale po wykryciu jej rozwoju  w badaniu czynności bioelektrycznej mózgu (EEG). Prace prowadzone w IPCZD wskazują, że w ten sposób zmniejsza się ciężkość padaczki i obniża ryzyko upośledzenia umysłowego u dzieci ze stwardnieniem guzowatym. Obecnie ten sposób postępowania jest coraz częściej stosowany na całym świecie.

PODSTAWOWE INFORMACJE O BADANIU EPISTOP:

Tytuł badania:

Długoterminowe, prospektywne  badanie klinicznych i molekularnych biomarkerów epileptogenezy w modelu  padaczki genetycznie uwarunkowanej – stwardnieniu guzowatym.

Główne cele:

Wyjaśnienie mechanizmów rozwoju padaczki, czynników wpływających na epileptogenezę poprzez wczesne leczenie, a także poszukiwanie sposobów zapobiegania padaczce i jej skutkom, w tym przede wszystkim upośledzeniu umysłowemu u dzieci; zidentyfikowanie genów i białek odgrywających kluczową rolę w rozwoju padaczki i powstawaniu jej lekooporności, co może posłużyć odkryciu nowych celowanych leków przeciwko padaczce.

Grupa badanych:

około 100 dzieci w pierwszych miesiącach życia; u około 70% z nich rozwinie się padaczka.

Ośrodki biorące udział w projekcie:

1. Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” (IPCZD) – Polska
2. Tor Vergata University Hospital (TVG) – Włochy
3. Necker Enfants Malades Hospital, (INS) – Francja
4. UZ Brussel – Vrije Universiteit Brussel (VUB) – Belgia
5. Motol University Hospital, Charles University (UHM)  – Czechy
6. Charité – University Medicine Berlin  (CUB) – Niemcy
7. The University Medical Center Utrecht (UMC) – Holandia
8. Academisch Medisch Centrum, University of Amsterdam (AMC) – Holandia
9. The University Hospital of the University of Leuven (KUL) – Belgia
10. Medical University Vienna (MUW) – Austria
11. Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej (IIMCB) – Polska
12. Brigham and Women’s Hospital, Harvard Medical School (HMS) – Stany Zjednoczone
13. Proteome Factory AG (PFA) – Niemcy
14. ServiceXS (SXS) – Holandia

 

Łącznie: 9 ośrodków klinicznych z Europy i 5 laboratoriów naukowych z Europy i USA.

Czas trwania projektu:

5 lat (listopad 2013-październik 2018)

 

Zastosowane technologie:

najnowsze osiągnięcia medycyny molekularnej: badanie DNA z sekwencjonowaniem całego genomu, badania RNA, i miRNA, badania białek (proteomika i metabolomika).

 

INFORMACJE O OŚRODKACH ZAANGAŻOWANYCH W PROJEKT EPISTOP:

Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak (kierownik projektu EPISTOP)

Największy szpital dziecięcy w Polsce. Ośrodek koordynujący w projekcie EPISTOP. Szpital pełni rolę krajowego ośrodka referencyjnego dla chorych na stwardnienie guzowate. Profesor dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, kierownik Kliniki Neurologii, Epileptologii i Rehabilitacji Pediatrycznej, jest Krajowym Konsultantem w dziedzinie neurologii dziecięcej i od lat, wraz z zespołem, zajmuje się problematyką padaczki oraz stwardnienia guzowatego. Profesor Jóźwiak przez wiele lat brał udział w projektach naukowych współpracując z pozostałymi badaczami zaangażowanymi w projekt.

 

Tor Vergata University Hospital, Rzym, Włochy

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Paolo Curatolo

Jeden z największych szpitali w Rzymie. Ośrodek referencyjny dla chorych na stwardnienie guzowate i inne choroby o podłożu genetycznym. Oddział Neurologii Dziecięcej szpitala w ciągu ostatnich 10 lat przyjął 200 chorych na stwardnienie guzowate. Prof. Paolo Curatolo, kierownik oddziału, ma wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu projektów naukowych dotyczących stwardnienia guzowatego.

 

Necker Enfants Malades Hospital, INSERM, Paryż, Francja

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Rima Nabbout

Szpital Necker Enfants Malades jest największym szpitalem dziecięcym we Francji. Szpital zajmuje się głównie leczeniem rzadkich chorób genetycznych i jest krajowym ośrodkiem referencyjnym dla chorych na stwardnienie guzowate oraz rzadkie odmiany padaczki. Pracownicy Oddziału Neurologii Dziecięcej szpitala brali udział w wielu projektach naukowych, także w ramach 7. Programu Ramowego. Prof. Rima Nabbout w swojej pracy naukowej skupia się głownie badaniu rzadko występujących odmian padaczki.

 

UZ Brussel – Vrije Universiteit Brussel, Belgia

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Anna Jansen

Szpital UZ Brussel to duży szpital kliniczny blisko współpracujący z Vrije Universiteit Brussel. Każdego roku szpital przyjmuje 25 tys. osób. Pracownicy Oddziału Neurologii Dziecięcej szpitala brali udział w wielu projektach naukowych z dziedziny stwardnienia guzowatego i padaczki. Prof. Anna Jansen jest neurologiem dziecięcym i od lat zajmuje się problematyką stwardnienia guzowatego oraz padaczki. Prof. Jansen jest dodatkowo odpowiedzialna za promowanie projektu EPISTOP i rozpowszechnianie wyników badań prowadzonych w ramach projektu.

 

Motol University Hospital, Charles University, Praga, Czechy

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Pavel Kršek

Motol University Hospital jest jednym z największych szpitali w Czechach, dysponuje 2316 łóżkami. Szpital pełni także funkcję instytutu naukowego oraz ośrodka referencyjnego dla wielu chorób rzadkich. Oddział Neurologii Dziecięcej oferuje specjalistyczną opiekę nad pacjentami ze schorzeniami neurologicznymi. Prof. Pavel Kršek w swojej pracy skupia się głównie na leczeniu padaczki, w tym padaczki u chorych na stwardnienie guzowate.

 

Charité – University Medicine Berlin, Otto Heubner Centrum für Kinder- und Jugendmedizin, Berlin, Niemcy

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Dr Bernhard Weschke

Szpital Otto Heubner Centrum für Kinder- und Jugendmedizin jest jednym z największych szpitali dziecięcych w Niemczech. Oddział Neurologii Dziecięcej zapewnia pacjentom kompleksową opiekę, a pracownicy oddziału w swojej pracy skupiają się głównie na genetycznym podłożu padaczki. Przychodnia Vivantes Clinics Berlin (kierownik prof. C. Hertzberg) specjalizuje się w opiece nad dziećmi niepełnosprawnymi oraz chorymi na schorzenia sieroce, w tym stwardnienie guzowate. Dr Weschke jest pracownikiem Oddziału Neurologii Dziecięcej, a do jego głównych zainteresowań należy problematyka padaczki.

 

The University Medical Center Utrecht, Holandia

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Floortje E. Jansen

Neurologia jest główną gałęzią działania University Medical Center Utrecht (UMC) oraz Rudolf Magnus Institute of Neuroscience (RMI) – instytutu działającego w obrębie Centrum. Jednym z priorytetów działania RMI jest program badań nad padaczką, w którym współpracują neurolodzy, neurochirurdzy, pediatrzy, genetycy, radiolodzy oraz neonatolodzy pracujący w Centrum. Prof. F. E. Jansen w swojej pracy naukowej zajmuje się tematyką stwardnienia guzowatego i padaczki, ściśle współpracując z ekspertami w tej dziedzinie z wielu ośrodków europejskich.

 

Academisch Medisch Centrum (AMC), University of Amsterdam, Holandia

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Eleonora Aronica

Departament Neuropatologii AMC jest jednostką uniwersytecką, która każdego roku bada około 500 próbek pobranych z mózgu w czasie autopsji i operacji neurochirurgicznych. Departament dysponuje szeregiem specjalistycznej aparatury umożliwiającej przeprowadzenie zaawansowanych testów i badań. Prof. Aronica od wielu lat współpracuje z badaczami z wielu krajów, także w ramach programów naukowych finansowanych ze środków Unii Europejskiej. W badaniu EPISTOP  prof. Aronica będzie odpowiedzialna za badania laboratoryjne próbek mózgu pobranych od pacjentów.

 

The University Hospital of the KULeuven, Leuven, Belgia

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Lieven Lagae

University Hospital of the University of Leuven jest jednym z najbardziej nowoczesnych i kompleksowo działających szpitali w Europie. Oddział Neurologii Dziecięcej specjalizuje się w leczeniu padaczki, autyzmu i innych chorób o podłożu neurologicznym i jest jednym z największych oddziałów w szpitalu. Prof. Lieven Lagae jest specjalistą w dziedzinie neurologii dziecięcej i kierownikiem oddziału, a także głównym badaczem w wielu badaniach poświęconych padaczce i chorobom centralnego układu nerwowego. Prof. Lagae jest także Przewodniczącym Europejskiego Towarzystwa Neurologów Dziecięcych.

 

Medical University Vienna, Austria

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Martha Feucht

Klinika Pediatrii Uniwersytetu w Wiedniu jest największą kliniką tego typu w Austrii i jedną z największych w Europie. Centrum Epilepsji jest najbardziej wyspecjalizowaną w tej dziedzinie jednostką w Austrii i dokonuje wszystkich operacji neurochirurgicznych związanych z padaczką u dzieci w Austrii. Prof. Martha Feucht jest kierownikiem Oddziału Epilepsji i w swojej pracy naukowej skupia się na badaniu padaczki, także w ramach międzynarodowych projektów.

 

Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Jacek Jaworski

Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie powstał na mocy międzynarodowej umowy między UNESCO, a Rządem RP i jest unikalną placówką w krajach, które przystąpiły w ostatnich latach do Unii Europejskiej. Unikalność Instytutu i jego międzynarodowy charakter polega m.in. na funkcjonowaniu w oparciu o wzorce najlepszych placówek naukowych na świecie. Główne cele Instytutu to prowadzenie podstawowych badań naukowych w dziedzinie medycyny molekularnej (mechanizmy nowotworzenia i starzenia, molekularne podstawy chorób neurodegeneracyjnych takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona, odporności na antybiotyki, immunologia i naprawy genomu) oraz wdrażanie osiągnięć naukowych do praktyki i popularyzacja nowoczesnej medycyny i biologii molekularnej. Prof. Jaworski, kierownik Laboratorium Neurobiologii Molekularnej i Komórkowej, wraz z zespołem współpracował w ramach wielu międzynarodowych projektów naukowych. W projekcie EPISTOP Instytut pełni funkcję centralnego laboratorium koordynującego obieg materiałów badawczych i próbek.

 

Brigham and Women’s Hospital, Harvard Medical School, Boston, Massachusetts, Stany Zjednoczone

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. David J. Kwiatkowski

Brigham and Women’s Hospital jest jednym z największych szpitali akademickich na świecie. Szpital ściśle współpracuje z Harvard Medical School prowadząc wiele projektów naukowych. Genetyka człowieka stanowi jeden z głównych obszarów badawczych w szpitalu, a Partners Center for Personalized Genetic Medicine (w którym prof. Kwiatkowski pełni funkcję zastępcy dyrektora) jest światowym liderem wprowadzania technologii next gen sequencing do praktyki klinicznej. Prof. Kwiatkowski w ramach różnego rodzaju projektów brał udział w badaniach nad stwardnieniem guzowatym, m. in. wykorzystując techniki diagnostyki molekularnej do analizy mutacji TSC1 i TSC2, warunkujących chorobę. Zadaniem Brigham and Women’s Hospital w projekcie EPISTOP jest przeprowadzenie zaawansowanych analiz laboratoryjnych, w tym sekwencjonowanie DNA.

 

Proteome Factory AG, Berlin, Niemcy

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Dr Karola Lehmann

Proteome Factory AG jest nowoczesną firmą biotechnologiczną specjalizującą się między innymi w zawansowanej analizie białek. Firma wykonuje badania na zlecenie wielu firm, instytutów badawczych oraz uczelni. Zarówno dr Karola Lehmann jak i prof. Christian Scheler posiadają duże doświadczenie w prowadzeniu badań naukowych opartych na wieloośrodkowej współpracy. Zadaniem Proteome Factory AG w projekcie EPISTOP jest przeprowadzenie badań z zakresu proteomiki.

 

ServiceXS, Leiden, Holandia

Osoba nadzorująca projekt ze strony ośrodka: Prof. Bart Janssen

ServiceXS jest wiodącą na rynku firmą świadczącą usługi z zakresu genetyki molekularnej. W 2006 roku ServiceXS był pierwszą w Europie firmą oferującą sekwencjonowanie nowej generacji. Prof. Bart Janssen jest genetykiem molekularnym, który brał udział w wielu badaniach naukowych, także badaniach związanych z mutacjami TSC1 i TSC2, warunkujących wystąpienie stwardnienia guzowatego. Zadaniem ServiceXS w projekcie EPISTOP jest przeprowadzenie sekwencjonowania RNA oraz sekwencjonowanie całego genomu.

 

Więcej informacji o projekcie EPISTOP na www.epistop.eu